YALNIZLIK ÜZERİNE BİR DENEME

I

Ev'i tek mesken tutuyorum son yıllarda. Neredeyse on yıldır oda çağırıyor beni. İlkgençlikte kalabalık ve gürültülü İstanbul kentinde o kadar gezmişliğim var ki, şimdi ağır ağır sakinliği çağırıyor bedenim. Kafeler, barlar, tiyatrolar, baleler, konserler, açıkhavada canlı müzikler, şiir festivalleri, edebiyat matineleri, kütüphaneler vesaire. Şimdi daha çok dışarıyı kendi odamdan tanımlamaya çalışıyorum. Bu tanım çabasında bana en çok yardımcı olan nesne ise Kitap. Evet, neredeyse on yıldır bu nesne üzerinden tanımlıyorum dışarıyı. Yalnızlığın başka başka halleri vardır. Benimkisi kalabalık bir yalnızlık: Konular, düşünceler, yazılar, roman karakterleri, şiirler vesaire.

II

Kitaplar üzerinden tanımlıyorum, dedim ya. Bir örnek: Sokağa çıkıp bir kahvehanede oturacağıma, Enis Batur'un nefis Osmanlı'dan Cumhuriyet'e kahvehaneleri anlatan denemeleriyle haşır-neşir oluyorum. Bir resim sergisini gezmek yerine, Selim İleri'nin o nefis romanı Yaşarken ve Ölürken'nin giriş bölümünü tekrar okuyorum. Bazen de okumama gerek kalmadan hayal ediyorum o resimromanı. Estetiği böyle tecrübe ediyorum. Evet, daha çok ev!

III

Dostlarla da buluşma yerim ev oluyor nicedir. Durumumu kabul eden nice arkadaşım da, benimle bir kafeye gidip kahve içmek yerine, evime kadar gelip, benim kendi elimden pişirdiğim eviş kahveyi içiyorlar. Bu durum bana oldukça konforlu geliyor. Bütün zevklerim ev halinde bütünleniyorlar.

IV

Evde nasıl oyalanıyorum? Bir mottom var: Doğan Hızlan'ın bir denemesinden (ç)alarak söyleyeyim: "İyi bir kitap, güzel bir müzik, nefis bir yemek. Sokağı bahçeyi aramam."diyor DH. Evet, ben de DH gibi sokağı bahçeyi aramıyorum. Yeter ki bu üç şey gerçekleşsin.

Bir de şu nefis şiir beni hayli iyi tanımlamış, Enis Batur'dan okuyorum:

KARAR

Yalnız ömek istiyorum", diyordu,
ardında bıraktığı mektupta. Sanki
yalnız yaşamamış gibi. Ufak bir odası
olurdu taşınılan her evde, kapanırdı
dört duvar arasına saatlarca.Çıkıp
karıştığında ortak düzene, dertop bir
kirpi, kerpetenle söküp almak gerekirdi
kelimelerini. Artık yeni odalar bekliyor
onu, diye geçiriyor içinden ötekisi: Sinsi
bir koridora kapısı açılan beyaz duvarlı
hücresinde, kimya ve ışın, kusmak için
gideceği karanlık bir banyo, arasıra
ateşini yoklamaya gelecek nobran yüzlü
bir hemşire, geceleri çökecek derin
kanlı sessizliği bakalım sevecek mi.

V

Öte taraftan yaşamıyor da, yazıyor-okuyor, dinliyor ve yemek yiyorum sanki. Yaşamak başka bir şey...Çok başka bir şey 'normal' insanlar için. Yaşamak tanımı çıldırtıyor beni. Ben yaşamıyorum ki, okuyor-yazıyorum... Ve yaşamamaktan da memnunum. Yalnızlıksa yalnızlık, yaşamamaksa yaşamamak...Ben böyleyim, ne yapayım...

Not: Kıvılcım Denemeler'den.

ÖLÜM ÜZERİNE BİR DENEME

I

Her geçen salise, saniye, dakika; her geçen saat ve her geçen gün Ölüm'e yaklaşıyor organizma. İnsan sosyal bir hayvan demiş ya filozof, işte hayvan yanımız son süratle Ölüm'e doğru yol alıyor. Peki ruh? Tanımını yapmaya zorlandığımız, fakat üzerine binlerce cilt kitaplar yazılan o bilinmezlik. Sanıyorum, o bahsi okuyarak değil de, yaşayarak göreceğiz. Bir anlamda ölerek.

II

Yıldızlar doğuyor evrenin derinliklerinde, bunları biliyoruz. Astronomi akıl almaz boyutlara ulaştı. Neredeyse her gün yeni bir buluşla karşı karşıya insanlık. Ne diyordum:Ölüm! Ölüm, biz canlılar için olduğu gibi, maddi evren için de geçerli. Dedim ya: Yıldızlar ölüyor. Sonsuz bir yolculukta dağılıp kurulan evren de ölecek.

III

Ya felsefe?! Açıkçası, bilmiyoruz. Hayatta çok şeyi, birçok şeyi bilmiyoruz. Öğrenmeliyiz başka; fakat hakikaten bilmiyoruz. Buna rağmen iddia ediyoruz. Temkinli değiliz biz insanlar çoğunlukla. Ağzımıza gelen ilk cümleyi söyleyiveriyoruz. Tartmadan, kontrol etmeden fikirler ortaya atıyoruz. Öte taraftan, içinde bulunduğumuz evren hakkında bilmediklerimiz bir kenara, Ölüm sonrası olacaklar hakkında da iddialıyız. Bütün kutsal kitaplar dediklerimiz bu iddialarla dolup taşmaz mı?

Ömer Hayyam'ın bir dörtlüğü vardır, nefistir, Sabahattin Eyüboğlu çevirisinden okumak isterim:

Yaşamın sırlarını bileydin
Ölümün sırlarını da çözerdin
Bugün aklın var birşey bildiğin yok;
Yarın akılsız neyi bileceksin?

IV

Biz yaşamlılar, acıyla anarız Ölüm'ü ekseri. Katlanmak zordur ölümün varlığına. Çünkü her geçen gün aramızdan ayrılır insanlar. Bu bilgiyle dolu olduğumuz için acıyla anarız ölümü. Şimdilerde ölüm haberleri ne kadar da günceldir değil mi? Onunla yaşamayı öğretir teknoloji âdeta bize ve fakat acı ile anarız gene de, dedim ya: Acı bir bilgidir bizim için ölümün varlığını kabul etmek. Kabullenenler vardır kuşkusuz. Kabul etmiş gözükenler daha çoktur ama: Zor imtihandır!

V

Ölüm, imtihan mıdır? Kutsal kitaplar nezdinde öyle. Ama ben bu imtihana yakın durmayanlardanım. Adaletsiz bir evren içinde mavi dünyamız ne acılarla doludur. Düşünecek olursak, bir babun yavru bir ceylanı boğmadan, canlı canlı, parçalayarak yiyor bir görüntüde. Bunun haklı nedenleri üzerinde zoologlar oyalanabilir kuşkusuz. Fakat insanmerkezli bakarsak, evrenin bir adaletinin olmadığını seziyoruz. Adalet olsaydı, dünyamız da olmayacaktı, kim bilir...

Düzensizlik yok mu evrende?

Düzen: Yokevren

Not: Kıvılcım Denemeler'den

31.03.2023

OKUMAK ÜZERİNE BİR DENEME

I

Zaman alır. Öğrenmek uzun sürer. Alışmaya bağlıdır. Alışınca bırakmak zordur. Bırakmak gerekir mi? Bilmem... Her gün yeme-içme gibi yapılan okuma makbul olandır. Çünkü yaşamının parçası olan şey "okumak" seni her geçen gün bir basamak yukarı iter. Öne çıkmak çok gerekli midir? Bilmem... Ama bu işin doğasında vardır. Gelişmek, deriz biz okur'lar buna. Okumak, sizi geliştirir. Peki, hangi konuda? Belli bir konu seçmek uzmanlığı getirebilir. Aksi halde, her önüne geleni okumak, belleği çöplüğe çevirebilir. Bu çöplük içinde aranmak zahmettir. Bir çerçeve oluşturmak çöpbellekte zordur.

II

Okumak, bir uğraşıdır. Çocuklukta kazanılır; ya da kazandırılmalıdır. Özel bir çabaya ihtiyaç duyulur. Okumaya başlarken yalnızsındır; okuma sürerken ne çok kalabalık. Bu tıkış tıkış kalabalık sözcükler zihninde dans ederler; anlamlı şeylere dönüşmek isterler. Anlamaktır amaç. Anlamadan ya da anlayamadan okumak hazindir. Okumak bağ kurmaktır. Bu yüzden anlamlandırmaktır. Eylemin ötesinde gerçekleşmesi gereken şeydir "anlam". Yoksa aski halde okumak nice okumak olur.

III

Pekâla, nasıl okumalı? Kanımca, dikkatle okumalı. Hız'ın içinde kaybolur bilgi. Amaç da o bilgiyi işlemek değil mi? Yavaş ama istikrarlı okumalı. Hızlı okuma zaman zaman tercih edilmeli.

Çok aceleye gelen okumak verimi düşürür. Verimden kasıt, kurulan bağın kalitesidir.

Bağ kurulmayacaksa neden okunur ki!

IV

Yukarıda da söz etmiştim: hedefe yönelik okumak fayda sağlar. Çünkü insan dünya yaşamında her şeyi bilmek zorunda değildir. Bir hedefi olmalıdır okumanın. Ben kendimden söz alırsam, benim okumada hedefim pek de sınırlı değildir. Örnekse, edebiyat, felsefe ve mitoloji ilk dilime gelen alanlardır. Bu konularda iflah olmaz hedonist bir okur olduğumu söylemeliyim. Özel olarak şunu ifade etmeliyim ki, haz duyduğum şeyleri okurum ben. Gelgelelim, çok dallanıp budaklanmak da ruhuma pek aykırı değildir. Bu biraz handikap. Ortaya ölçü koymak en idealidir aslında. O ölçü üzerine gitmek yarar sağlar. Öldürücü vuruş yoktur okumak eyleminde. Sonsuza kadar devam edebilir.

Bir ömrüm var, her konuya salça olmamalıyım; belli ölçülerde tutmalıyım okumak eylemini, değil mi ama... O ölçü, sonuç odaklı olmalı. Öyle olmamalı mı?

V

Sevdiğin bir mesele üzerinde okumak insana haz verir. Araştırmalar bunun göstergesi. Çok hoşlanmadığınız konularda okumak ya da okumak zorunda olduğunuz konularda okumak oldukça sıkıntılı bir süreç.

Belki de okuduğunuz konuyu sevmeye çalışmak...

Okumak, başka?!

Not: Kıvılcım Denemeler'den.

01.04.2023

AŞK ÜZERİNE BİR DENEME

I

Aşk üzerine yazmanın imkansızlığına rağmen ısrarla yelteniyorum: İmkansızdır Aşk. Aşk: İmkânsız. Onda erimek vardır. Yaklaştıkça...Ya da bir olunca kül olmaktır. Aşk, günün sonunda kendinle kalmaktır. Aşk yek diğerini kendine katıp imkânsızlığa yol almaktır. Gelgelelim ademoğlu hep bir eksikle yaklaşır aşka. Aşk. Eksik. Eksik olduğu için tamamlanmak ister kişioğlu.

Sonunda aşk yakar-yıkar-geçer.

II

Peşisıra koşmaktır aşk. Sevgiliyi bulamamaktır her istediğin o ânda...Ağır ağır sirayet edendir zaman zaman. Yıldırım aşkı denilen kavrama rağmen aslında Zaman alır aşk. Zamanla yapılır. Olduğu zaman da yakar aşk.

III

Bitmeye yüz tutan bir aşk kurtarılabilir mi? Kurtarılması zordur. İmkânsız değildir; ama zordur. Sürerken ne çok tahta döşenir değil mi aşk için, ama farkında ama değil... Her şey tastamam olduğunda ise, kendini imha edendir aşk. Tekrar yeltenildiğinde ilişkiye, kırar geçer iki tarafı da. Her hal ve hareketten bir sonuç çıkarmak da kırıcılığı getirmez mi çiftler için? İşte orada savrulmuşluk vardır. Savrulmuş bir ilişki sittin sene düzelemez: Aşk bitmiş dersin ya, değil; Aşk yakmıştır.

IV

Yoktur aşk! Şairin bir dizesinde söylediğidir: "Ne kadınlar sevdim zaten yoktular.*" Onunla birlikte (sevgili) erimektir. Zaman alır ama...eridiğinde kendini yokluğa zerkeder. Sana kalan yıkım...büyük bir yıkımdır geride bıraktığı. Yıkımda enkaz bile yoktur: Molozdur kalan. Ve üzerinde yeller esen bir mekândır orası.

Sana kalandır.

V

Bazen de "ben kendi aşkımdan sorumluyum."dur aşk. Açılamadığında karşındakine, o kendi aşkın seni günden güne eritir. Zamanla hafifler ama...Belki biraz geçer, gelgelelim küçük bir kıvılcım (o âna ait bir anı) seni tekrar alevlendirir. Tam evet oldu derken, yıkıntı çıkagelir. Belki de ağır ağır açılmak aşk'tır.

Kim bilir?

Kim bilebilir? 

*Attilâ İlhan              

Not: Kıvılcım Denemeler'den    

09.04.2023

Okumayı Seçtin Ben

 

Geçenlerde “okumak” üzerine konuştuk İskender’le. Okuma’nın halleri konusunda bazı notlar çıkardık. Kitap’ı merkez aldık. Kitap nasıl okunur, diye bir soru salladık birbirimize.

Ne gibi okuma durumları vardır?

Öncelikle, birkaç okuma hâlinden söz etmeliyim: Şöyle bir karıştırıp geçeriz sayfaları, gözümüze çarpan bir paragraf, kim bilir özlü bir söz… Bir başka okuma çeşidi, baştan sona, soluksuz bir şekilde -kitabı bitirme uğraşısı hâlinde-, hızlıca okuma eylemi. (Tabii böylesi bir okuma da kitaptan kitaba değişebilir, o ayrı.) Diğer bir okuma çeşidi, ağır ağır, sindire sindire okumaktır; not almanız gerekmez. Bir diğeri, notlar alarak ilerlemek ki, bu hallerde “okumak”, bir işkenceye dönebiliyor. Bir kitabın neredeyse her sayfasından notlar çıkardığımı bilirim. Kitaplara kıymaktan çekinen okurlar, bu işi bir defter tutarak yaparlar... Başka okuma çeşitlerini, hallerini sizler ekleyiverin.

Bence en yetkin okuma, kitabın bir uzvu, uzantısı sayılageldiği “kalemle birlikte yapılan okuma‘dır. Ben yukarıda saydıklarımın hemen hepsinde okumayı tecrübe ettim. Son yıllar elimde tutuğum kitabın handiyse bir uzvu haline soktuğum kalemimi, kulak arkamdan eksik etmiyorum. Daha verimli bir okuma’ya dönüşüyor böylesi bir durum. Öte taraftan çok başka bir okuma çeşidi daha var: Dinleme!

Dinleyerek de okumuş sayılırız bir kitabı.

Sesli kitaplar günden güne çoğalıyor. Birkaç defa dinlemeye kalktım, olmadı; sıkıldım… Alışmaya da bağlı bir şey… Alışkın değilim böylesi şeylere. Radyo tiyatrosu vardı eskilerde, o devrin de sonuna yetiştiğimden midir, nedir, bir türlü alışkanlık edin(e)memişim. İlle kitabı koklayacağım, ille kitap elimde olacak, sayfalarını karıştıracağım. Hem alışsam bile, seçici olacağım âşikâr; okuyan kişinin diksiyonu beni cezbetmeli.

Ama benim kadar şanslı olmayan nice “okur” yaşamış dünyada, nice zorluklara göğüs germişler, onları düşünmüyor da değilim. Cemil Meriç, “görmek yaşamaktır” demiş. Evet, ben görüyorum ve yaşıyorum… Ya da gördüğümü, yaşadığımı sanıyorum. Cemil Meriç, görmüyordu mesela; otuz sekiz yaşında ebedî bir karanlığa gömülmüştü. Gelgelelim, “görmekten vazgeçmemiş” bir insan olduğunu, yapıtlarında “görmek” mümkün. Hiç kuşku yok ki, okumak için, görmek de gerekmez! Yani bir gözünüzün olması gerekmez.

Cemil Meriç, okumanın en değerli halinin “görmek” olduğunu mu ifade etmek istemiş acaba?

Buradan şu sonucu çıkarabiliriz: Hangi hallerde okursak okuyalım, “görmek” asıl sorun. Görebiliyorsak, okumuş sayılırız.

Ellili yaşlarının sonlarından beri kör olan Borges ise, fiziksel bir dünyayla ilgilenmiyormuş; o’nu yalnızca “okuma”larının bir temsili olarak görüyormuş. Alberto Manguel, Borges’in Evinde adlı kitabında bahsini geçiyor:“Borges, kendi körlüğünden sık sık ve daha çok yazınsal bir merakla söz edermiş.”

Benim gözlerim görüyor.

“Bütün insanlarda içlerini kemiren bir hastalık, omuzlarında gündelik bir yük, süresi belli bir rahatsızlık vardır: tatminsizlikleri.” demiş C.Pavese Yaşama Uğraşı’nda; Okumak bende, tatminsizliğin getirdiği bir huzursuzluk hâli olsa gerek: Görmek, görmeye çalışmak, kim bilir ?

Benim de bir seçimim söz konusu…

Şöyle toparlayıp, kendimden bahsederek kapatıyorum: Çok okuyunca yazabileceğimi sanmıştım, yanılmışım: Yetenek kısmını atlamış olmalıyım bu işin. Başlarda bir yeti vardı belki ama, köreldikçe köreldi; yitip gitti. Şimdi okumaya hâlâ devam ediyorum: Her gün de böyle yazılar yazmaya çalışıyorum.Yazarlığımı “okumak üzerine” konumlandırıyorum ben. Aslında, bu işin zaman planlaması, disiplin, çok çalışmak (donanımlı olmak gibi) ve sabretmek boyutunu da düşünmedim değil… Düşündüm düşünmesine de, bir türlü senkronizasyonu sağlayamadım. Yetilerimin öne çıktığı zamanlarda miskinlik yaptım sürekli.

Kuşku yok yazmaktan konforlu bir alan “Okumak.”

Git git okumaya âşık oldum ben de! Öyleyse, yazmak, aslında, çok çok mühim bir durum değilmiş benim için.

Başa dönüyorum:

Hangi hallerde okursak okuyalım, görelim yeter ki ! Yazarak göstermek istiyoruz belki ama, en çok okuyarak görüyoruz.

Okumayı seçtim ben.

Not: Edebiyat Burada'da yayımlanmıştır

İKİ KELİME

Yıllar yılı hep odalar yalnızlığın çiftbaşlı kederi:
Bir ben varsa içinde yek diğeri bir başka ben:
Ben odalarda, Öteki kalabalıklara karışan
Nasıl yaşanmalı bir ömür: Kitaplar kitaplar
diyor bir beni, yek diğeri kalabalıklar kalabalıklar
Nasıl okunmalı bir kitap: Dikkatle
Nasıl karışmalı kalabalıklara: Tedirginlikle
Ne vakittir bu iki kelime:
Dikkat ve Tedirginlik arası kaybolan ömür
yavaş yavaş sona doğru yol almakta
"Perde kapanırken" demişti bir şiirinde "sahnede olmalıyım!"
O sahne, bir kitabın bir sayfasında bir epigraf
O sahne, bir kalabalığın bir kuytusunda bir yalnızlık
"İşte öyle bir hayat benimkisi" diyor çıkar çıkmaz evinden
kalabalığa karışıyor sokağından
okuduğu son kitabın
bir sahnesi hâlâ belleğinde.

Not: Düzyazı şiirlerden

11.04.2023

Maî ve Siyah

 

Maî ve Siyah’ı okuyunca yirmili yaşlarıma doğru gittim. O zamanlar, yani ilk gençlik diyebileceğim yaşlar… Halid Ziya’nın bedbaht karakteri gibi, henüz yirmi iki yaşımda, yalnız, bir ümidi gerçekleştirmek için… Yazar olmak, herkesçe tanınmak, hayatımı zehirlediğim edebiyat âleminin bir gün yüksek zirvelerine çıkabilmekti hayalim. İtiraf etmeliyim ki, Mai ve Siyah”ın baş kahramanı Ahmet Cemil’i kendimle özdeşleştirmiştim.

Romanı okuyup bitirdikten sonra, üzerine bir de makale okumuştum: (Ahmet Cemil’in İstanbul’u/Selim İleri). Edebiyatımızın çok şey borçlu olduğu yazar Selim İleri de, gençliğinde okuduğu roman için, yazdığı makalesinde; “Roman boyunca kendimi Ahmet Cemil’e benzetmiştim.” diyor.

Ahmet Cemil karakteri, kim bilir kaç kuşak daha, yazar olma hayali taşıyan okuru etkileyecek…

Bu içli romanda öne çıkan konular birtakım karşıtlıklar üzerinden yürüyor.

Romanda eski-yeni edebiyat tartışmaları ve Ahmet Cemil’in düş kırıklıklarını okumak hüzünlendiriyor. Bu yüzden belki dönemler arası anlatım biçimlerimiz değişse de, tartışmalarımız değişmiyor.

Sözgelimi eski kuşak şairlerin tartışmaları günümüze de sirayet etmiş. Şimdilerde de Nazım Hikmet’i, Necip Fazıl’ı, Attilâ İlhan’ı sevenler; İlhan Berk’i, Turgut Uyar’ı, Ece Ayhan’ı, Edip Cansever’i yeni şiire açıldıkları için hoş karşılamıyorlar. Genele vurmuyorum fakat böyle bir algının da olmadığı söylenemez. Dolayısıyla şiirimizde eski-yeni  tartışması hâlâ sürüp gitmekte.

Düşünüyorum da, Halid Ziya Uşaklıgil, dönemin basım-yayın hayatını eleştiren romanında ( Servet-i Fünun’da 1897’de tefrika ettiği Mai ve Siyah) yüz küsur yıl sonra, günümüzün acımasız yayın dünyasına da göndermeler yapmış sanki.

Romanda Ahmet Cemil karakteri yeni şiiri temsil ederken, Raci karakteri eski şiiri temsil etmekte. Romanın merkezini şiir sanatı oluşturuyor, diyebiliriz. Ahmet Cemil’in yazdığı, yazmak istediği şiir!

Evet, istediği şiiri yazmak istiyor Ahmet Cemil…

Bu yazmak istedikleri mai (hayal) ile başlıyor, siyah (gerçek) ile sona eriyor. Çok etkilendiğim bir bölümdür: Yakın arkadaşı Hüseyin Nazmi’nin köşkünde, uzun seneler yazmış olduğu şiirleri yakıyor Ahmet Cemil. Romanda uzun uzun anlatılıyor bu bölüm. Böylece, Mai ve Siyah, Ahmet Cemil’in yaşadıkları üzerinden, dönemin acımasız basım-yayın hayatını da ağır bir şekilde eleştirmiş oluyor.

Halid Ziya Uşaklıgil’in Kırk Yıl (hatıraları) adlı kitabında Mai ve Siyah için şu satırları okudum:

“Bunu (Mai ve Siyah’ı) başka türlü tasarladım. O zamanın hayatından, idaresinden, memlekette teneffüs edilen zehirle dolu havadan mustarip, hastalıklı bir genç, kısacası devrin bütün hayalperest yeni nesli gibi bir bedbaht tasvir etmek isterdim ki, ruhunun bütün acılarını haykırsın, coşkun bir delilikle çırpınsın ve bütün emelleri parmaklarının arasından kaçan gölgeler gibi silinip uçunca, o da gidip kendisini, ölmek için saklanan bir kuş gibi, karanlık bir köşeye atsın. Bu gençte bir aşk yıldızı, bir sanat hayali olacaktı ve bunların arasında bir sarhoş gibi yıkıla yıkıla, o duvardan bu duvara çarpa çarpa çekilip gidecek, nihayet bir kovukta sinip can verecekti, mavi hayaller içinde yaşamak için yaratılmışken, siyah bir uçuruma yuvarlanacaktı.”

Tam da Halid Ziya’nın hatıralarında tarif ettiği gibi, romanın başında Ahmet Cemil, Mir’at-i Şuûn (Olayların Aynası Gazetesi) yazarları için yapılan bir yemekte hayallere dalar… Ahmet Cemil’in gökyüzüne baktığı bir anda, elmas yağmuru tâbiri zihninden geçer.  Bu elmas yağmuru, Ahmet Cemil’in hayalleridir. Romanın sonunda hayalleri kırılan Ahmet Cemil, annesiyle birlikte uzaklara yolculuk yapar. Yani, ötelere gitmek ister. Bu yolculuk esnasında da, yine karanlık geceye bakan Ahmet Cemil, bu defa siyah inci sözüyle tâbir eder gökyüzünü.

Romanda, Mai (hayal): Ahmet Cemil’in düşleri; siyah (gerçek): düş kırıklıklarıdır.

Elbette Maî ve Siyah bu eksende okunmalıdır.

Not: Edebiyat Burada'da yayımlanmıştır.